Zamanın aynasında: Keçmişlə gələcəyin ilahi görüşü

İnsan üçün zaman təkcə saatın tıqqıltısı və ya təqvimdə dəyişən tarix deyil. Zaman insanın keçmişi ilə indisi və gələcəyi arasında körpü salan, onun mənəvi inkişafını formalaşdıran canlı bir axardır. Statistikaya görə, müasir insan gündə orta hesabla 47% vaxtını keçmişi və gələcəyi düşünməklə keçirir. Bu isə o deməkdir ki, biz faktiki olaraq zamanın yarısını indiki anda deyil, onun iki ucunda — xatirələr və arzular arasında yaşayırıq.

Keçmişlə üz-üzə qalmaq: Ruhun imtahanı

Keçmişlə təmas — bəzən insanı ağrıya, bəzən də dərindən dərkə aparır. Psixoloqların fikrincə, travmalarını qəbul edib onlarla barışan insanların emosional sabitlik göstəriciləri 62% daha yüksəkdir. Keçmişdən qaçmaq, onun yaratdığı acılardan yayınmaq istəyimiz isə bizi həm psixoloji, həm də mənəvi cəhətdən "zaman fərqinə" salır. İlahi zaman — yəni Allah qatındakı zaman anlayışı — burada gizlənir: o, bizim kimi keçmişlə gələcək arasında itmir, çünki orada “indi” əbədidir.

Cənnət: Təmizlənmiş gələcək

İnsan keçmişin yükünü daşımağa davam edirsə, o, dünyəvi zamanın ağırlığında əzilir. Lakin keçmişi dərk edib, onu təmizlədikcə gələcək də şəffaflaşır. Ruhani mənbələrə görə, insan öz nəfsindən və illüziyalarından azad olduqda, “ilahi zamanla birləşir”. Bu birləşmə, əslində, cənnətin rəmzidir — yəni təmizlənmiş gələcək, artıq günahın, qorxunun, keçmişin kölgəsi olmayan bir vəziyyət.

Zamanı yaşamaq yox, dərk etmək

Elm də bunu təsdiqləyir: neyrobiologiyada “subyektiv zaman” deyilən anlayışa görə, insanın zaman hissi onun duyğularından asılıdır. Sevincli anlar zamanı sürətləndirir, qorxu və peşmançılıq isə onu uzadır. Bu da göstərir ki, zamanın axarını idarə etməsək də, onu dərk etmə tərzimizi dəyişdirə bilərik. Bəlkə də, ilahi zamanla dünyəvi zaman arasındakı fərq məhz buradadır — biri axır, digəri anlayır.

Zaman bizi yox, biz zamanı formalaşdırırıq

İnsan öz həyatında keçmişlə gələcəyin toqquşduğu bu axarı anlayarsa, zaman artıq düşmən deyil, müəllimə çevrilir. Keçmiş — öyrənmək üçündür, gələcək — yaratmaq üçün. İndi isə bu ikisinin qovuşduğu ilahi nöqtədir. Zamanı anlamaq, əslində, özünü anlamaqdır.