Embedded Files
Banklar və investisiya şirkətləri üçün risk sadəcə qorxulu bir anlayış deyil – o, eyni zamanda qazancın mənbəyidir. Amma bir məsələ var: qazanc nə qədər riskə dəyər? Məhz bu sualın cavabını tapmaq üçün yaranıb RAROC – “Risk-Adjusted Return on Capital”, yəni “Riskə görə kapital gəliri”. Sadə dillə desək, bu göstərici hər 1 manatlıq kapitalın bank üçün nə qədər gəlir gətirdiyini, eyni zamanda bu gəlirin arxasında hansı riskin dayandığını ölçür.
İki uşaq tarazlıq qanunundan istifadə edərək əylənir
Rəqəmlərin dili ilə RAROC
Tutaq ki, bir bank iki müştəriyə kredit verməyi düşünür. Birinci müştəri 1 milyon manatlıq kredit istəyir və illik 12% faizlə razıdır, amma risk səviyyəsi aşağıdır. İkinci müştəri 15% faizlə borc almağa razıdır, lakin onun kredit tarixçəsi zəifdir. Bank sadəcə gəlirə baxsa, ikinci variant daha cəlbedici görünər. Amma RAROC göstəricisi hesablananda mənzərə dəyişir.
Məsələn, birinci kreditin gözlənilən zərəri 1% (10 min manat), ikincinin isə 5% (50 min manat) təşkil edir. Xərclər, kapital və risk çəkiləri nəzərə alınanda, birinci kreditin RAROC-u 14%, ikinci kreditin isə cəmi 9% çıxır. Nəticə: bank üçün daha az gəlir gətirən, amma daha təhlükəsiz müştəri əslində “daha dəyərli” olur.
Maliyyə kompası kimi göstərici
RAROC yalnız kredit qərarlarında deyil, həm də bütün portfel idarəçiliyində istifadə olunur. Yəni bankın hansı bölməsi kapitalı daha səmərəli istifadə edir – korporativ kreditlər, istehlak kreditləri, yoxsa investisiya əməliyyatları – bunu da RAROC vasitəsilə ölçmək mümkündür.
Məsələn, əgər bir bölmənin RAROC-u 20%, digərinin isə 8%-dirsə, bu o deməkdir ki, birinci bölmə eyni risklə daha çox gəlir yaradır. Bu göstərici həm də menecerlərin bonus sisteminə təsir edir, çünki mükafatlar artıq “kim daha çox qazandı” deyil, “kim riski daha ağıllı idarə etdi” prinsipinə bağlanır.
Gələcəyin bank modeli
Bugünkü maliyyə dünyasında RAROC sadəcə texniki alət deyil, strateji kompasdır. Qlobal banklar, o cümlədən Citigroup, Deutsche Bank və HSBC kimi nəhənglər, bütün kapital planlaşdırmasını bu göstərici üzərində qurur. Hətta Azərbaycan bank sektorunda da son illər bu yanaşma güclənir – Mərkəzi Bankın kapital adekvatlığı tələbləri və risk əsaslı nəzarət modelləri RAROC kimi ölçülərin praktiki əhəmiyyətini artırır.
Riskləri nəzarətdə saxlayan ailə
Risklə harmoniyada qazanc
RAROC-un ən böyük üstünlüyü odur ki, o, risk və gəlir arasında balans yaradır. Yüksək faizli, lakin riskli əməliyyatların cazibəsinə aldanmadan, banklar daha dayanıqlı gəlir mənbələrinə yönəlir. Başqa sözlə, RAROC banklara öyrədir ki, “nə qədər çox qazandığın yox, bu qazancı necə qazandığın” daha vacibdir.
Maliyyə sisteminin görünməyən səhnəsində RAROC, sanki balans tərəzisini tutan gizli əl kimidir — o, bankları riskin dərinliyində batmaqdan qoruyur və eyni zamanda kapitalın səmərəliliyinə işıq tutur. Hər manatın dəyəri onun gətirdiyi qazancda deyil, daşıdığı riskdə ölçülür.
Google Sites
Report abuse