Trampın ticarət müharibəsi: gömrük rüsumlarının real dəyəri

Donald Trampın prezidentliyi dövründə başlayan “Amerikanı qorumaq” siyasətinin mərkəzində idxal mallarına tətbiq edilən yüksək gömrük rüsumları dayanırdı. Məqsəd Çindən, Avropadan və Kanadadan gələn malları bahalaşdırmaqla yerli istehsalı gücləndirmək idi. Ancaq altı il sonra rəqəmlər göstərir ki, bu siyasətin ən böyük zərbəsini elə amerikalı istehlakçılar və bizneslər alıb.

ABŞ hökumətinin rəsmi hesablamalarına görə, Tramp dövründə tətbiq edilən rüsumlar nəticəsində idxal mallarının orta qiyməti 20–25% bahalaşdı. Xüsusilə Çin mənşəli mallarda bu göstərici 40%-ə qədər yüksəldi. Nəticədə, 2018–2023-cü illər arasında ABŞ istehlakçılarının cəmi əlavə ödədiyi məbləğ təxminən 200 milyard dollar olub.

İqtisadi yükün dərin izi

2020-ci ilə qədər Trampın ticarət siyasəti ABŞ iqtisadiyyatına təxminən 0.3% ÜDM itkisi gətirdi. Kiçik görünsə də bu rəqəm 70 milyard dollardan çoxdur. Bundan əlavə, ixrac bazarlarını itirən fermerlər və istehsalçılar üçün federal hökumət 28 milyard dollarlıq subsidiya proqramı başlatdı – bu isə rüsumlardan əldə edilən gəlirdən belə artıq idi.

İndi Bayden administrasiyası həmin rüsumların bir hissəsini saxlayır, çünki onlar həm də siyasi təzyiq alətinə çevrilib. Lakin iqtisadçılar xəbərdarlıq edir: qlobal ticarət zəncirləri artıq dəyişib və ABŞ şirkətləri bahalı istehsal xərclərinə alışmaq məcburiyyətində qalıb.

Müharibənin qalibi yoxdur

Nəticə aydındır: Trampın “Amerikanı qorumaq” məqsədilə başlatdığı ticarət müharibəsi nə ABŞ iqtisadiyyatını gücləndirdi, nə də Çini diz çökdürdü. Əksinə, istehlakçı xərcləri artdı, bazar qeyri-sabitləşdi və qlobal tədarük zəncirləri uzunmüddətli şəkildə zədələndi.

İndi əsas sual bundan ibarətdir ki, bu rüsumlar geri qaytarılsa, iqtisadi bərpa prosesi sürətlənəcək, yoxsa Trampın mirası artıq ABŞ ticarət siyasətinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib? ABŞ-ın növbəti seçkiləri bu suala həm iqtisadi, həm də siyasi cavab verəcək.