Embedded Files
Bank sisteminin ən gizli, lakin ən strateji tərəflərindən biri onun “portfel quruluşu”dur. Bankın uğuru təkcə kredit faizlərində və ya müştəri sayında deyil — kapitalın necə yönləndirildiyində ölçülür. Bu yönləndirmə üç əsas portfel üzərindən həyata keçirilir: Trading Book, Banking Book və Investment/Treasury Portfolio. Hər biri fərqli məqsəd daşıyır, fərqli risk və gəlir balansı yaradır, lakin birlikdə bankın maliyyə nəbzini müəyyənləşdirir.
Fərdi kapitalın idarə olunmasında peşəkar təcrübəni öyrənən xanım
Trading book – Risklə oynayan ürək
Trading Book bankın “aktiv” və “riskli” tərəfidir. Burada məqsəd uzunmüddətli sabitlik deyil, qısamüddətli gəlirdir. Bank treyderləri burada valyuta, istiqraz, fyuçers və digər maliyyə alətlərini alıb-satar, bazar dalğalarından gəlir qazanmağa çalışır. Məsələn, bir orta ölçülü bankın ümumi kapitalının 15%-i "Trading Book"-da ola bilər, lakin bu hissə ümumi gəlirin 35%-ni təmin edə bilir. Bununla belə, risk də eyni dərəcədə yüksəkdir – bir bazar düzəlişi bəzən saniyələr içində milyonlarla itkini reallaşdıra bilər.
Banking book – Sabit gəlirin təməli
Trading Book “ürək”dirsə, Banking Book bankın “sümük sistemi”dir. Burada bank daha uzunmüddətli və sabit gəlir gətirən aktivlərə sərmayə qoyur: ipoteka kreditləri, uzunmüddətli istiqrazlar, dövlət zəmanətli layihələr və s. Bu portfelin payı adətən 60-70% arasında olur və gəlirin əsas hissəsini təşkil edir. Məsələn, bir bankın ümumi 5 milyard manatlıq aktivlərinin 3.2 milyardı "Banking Book"-a aid ola bilər. Risk səviyyəsi aşağıdır, lakin gəlir də daha yavaşdır. Bu kitab bankın “sabitliyini” qoruyur və onun maliyyə reytinqlərində dayanıqlılıq göstəricisidir.
Treasury portfolio – Strateji ehtiyat
Investment və ya Treasury Portfolio isə bankın “beyni” kimidir. Burada qərarlar təkcə gəlir üçün deyil, həm də likvidlik və strateji sabitlik üçün verilir. Mərkəzi Bankın faiz dəyişiklikləri, dövlət istiqrazlarının gəlir əyriləri və valyuta mövqeləri nəzərə alınaraq vəsaitlər yönləndirilir. Bu portfel adətən aktivlərin 10-15%-ni təşkil edir, lakin onun funksiyası çox önəmlidir — məhz bu portfel bankın böhran anlarında “nəfəs almasına” imkan verir. 2023-cü ildə Azərbaycanın ən iri banklarından biri likvidlik böhranının qarşısını məhz öz "Treasury Portfolio"-sunda saxladığı 400 milyon manatlıq qısamüddətli dövlət istiqrazları ilə aldı.
Dünyanın ən böyük maliyyə mərkəzlərindən - NY
Üç kitabın harmoniyası
Trading Book gəlir gətirir, Banking Book sabitlik yaradır, Treasury Portfolio isə təhlükəsizlik təmin edir. Əsl bank idarəçiliyi bu üç portfelin harmoniyasında gizlidir. Hər birində risklərin idarə olunması fərqli metodlarla həyata keçirilir: VAR (Value at Risk) analizləri Trading Book üçün, kredit risk modelləri Banking Book üçün, duration gap ölçüləri isə Treasury üçün əsasdır.
Balansın incə sənəti
Bankın uğuru təkcə faiz dərəcələri və ya kredit həcmi ilə ölçülmür. Əsl sənət — kapitalın üç kitab arasında necə bölündüyündədir. Birində risk, digərində sabitlik, üçüncüsündə isə strateji nəfəs var. Hər bir kitab bankın hekayəsinin ayrı səhifəsidir, amma yalnız birlikdə oxunduqda bütöv mənanı yaradır: kapitalın idarəsi – balansın incə sənətidir.
Google Sites
Report abuse