Qitənin nəhəngləri: Avropanın ölkələr üzrə gəlir liderləri

Avropa iqtisadi xəritəsinə baxanda dərhal görünür ki, qitənin “böyük oyunçuları” yalnız maliyyə mərkəzlərində deyil, həm də enerji, avtomobil və texnologiya sahələrində cəmlənib. 2025-ci ilin məlumatlarına görə, hər bir ölkənin ən çox gəlir gətirən milli şirkətləri fərqli olsa da, ortaq cəhət odur ki, bu şirkətlər öz ölkələrinin həm iqtisadi gücünü, həm də qlobal mövqeyini təmsil edir.

Enerji və neft nəhəngləri zirvədə

Xəritədə ən çox təkrarlanan adlar enerji sektoruna məxsusdur. Rusiyada “Rosneft”, Norveçdə “Equinor”, İtaliyada “ENI”, Fransada “TotalEnergies”, Rumıniyada “OMV Petrom” və Türkiyədə “Koç Holding” (əsasən enerji və sənaye qrupları ilə tanınır) ölkə üzrə ən çox gəlir qazanan şirkətlərdir. Məsələn, “Rosneft”in illik gəliri 2024-cü ildə 165 milyard dollardan çox olub, bu da bir çox Avropa ölkəsinin ümumi büdcəsini üstələyir. “ENI” və “TotalEnergies” isə hər biri 90–100 milyard dollara yaxın dövriyyə ilə qlobal enerji bazarında aparıcı mövqedədir.

Enerji sektorunun bu qədər üstünlüyü Avropanın iqtisadi əsasının hələ də neft, qaz və bərpa olunan mənbələr üzərində qurulduğunu göstərir. Şimal ölkələri (Norveç, İslandiya) daha çox “yaşıl enerji”yə yönəlsə də, Şərqi Avropa hələ də klassik yanacaq ixracatına bağlıdır. 

Avtomobil və istehsal sənayesi – Avropanın ürəyi

Qitənin mərkəzində isə sənaye nəhəngləri hökm sürür. Almaniyada “Volkswagen” 2024-cü ildə 330 milyard dollardan çox gəlirlə Avropanın bir nömrəli sənaye şirkəti olub. İsveçdə “Volvo”, Çexiyada “Škoda”, Slovakiyada “Slovnaft” və Macarıstanda “MOL Group” kimi şirkətlər bu regionun istehsal gücünü əks etdirir. Bu markalar təkcə ölkə iqtisadiyyatının deyil, həm də Avropanın ixrac həcminin əsas dayaqlarıdır.

Maliyyə, texnologiya və xidmət nəhəngləri də güclənir

Qərbi Avropada xidmət və maliyyə sektorunun çəkisi daha çoxdur. İrlandiyada “Accenture” konsaltinq və texnologiya sahəsində illik 65 milyard dollarlıq gəlirlə ön plandadır. İsveçdə “Nordea”, İspaniyada “Santander”, Yunanıstanda “Eurobank”, Portuqaliyada “Jerónimo Martins” kimi adlar isə bank və pərakəndə sektorunun ən güclü təmsilçiləridir. Bu şirkətlər qlobal maliyyə sistemində də aktiv rol oynayır və beynəlxalq miqyasda fəaliyyət göstərirlər.

Kiçik ölkələr, böyük adlar

Kiçik Avropa ölkələrində isə daha ixtisaslaşmış, amma öz bazarlarında dominant olan şirkətlər var. Məsələn, İslandiyada “Marel” qida texnologiyaları üzrə dünyada lider sayılır, Litvada “Ignitis Group” enerji infrastrukturuna rəhbərlik edir, Maltada “BOV” (Bank of Valletta) maliyyə bazarının təməl daşıdır. Bu, göstərir ki, hətta əhalisi az olan ölkələr belə, öz ixtisaslaşmış sektorlarında beynəlxalq səviyyəyə çıxmağı bacarıb.

Qitənin iqtisadi güc xəritəsi

Ümumilikdə, xəritə Avropanın iqtisadi strukturunun üç əsas sütun üzərində dayandığını göstərir: enerji, sənaye və maliyyə. Şimalda “yaşıl” enerji və texnologiya inkişaf edərkən, mərkəzdə avtomobil və istehsal sənayesi dominantdır. Cənubda və şərqdə isə enerji və infrastruktur layihələri əsas gəlir mənbəyidir.

Beləliklə, hər ölkənin gəlir lideri təkcə iqtisadi göstərici deyil, həm də onun milli kimliyinin, texnoloji səviyyəsinin və iqtisadi prioritetlərinin göstəricisidir. Avropa bu mənzərədə vahid bazar olsa da, onun gücü məhz müxtəliflikdən – yəni bir ölkədə “Volkswagen”, digərində “ENI” və ya “Nordea” kimi fərqli istiqamətlərdə ixtisaslaşan nəhənglərdən gəlir.