Qızıl vergilər: Zənginlərin daha çox ödəməsi ədalət, yoxsa zərurət?

Rəqəmlərin dili

OECD ölkələrində aparılan araşdırmalar göstərir ki, varlı təbəqəyə əlavə vergi tətbiqi dövlət büdcəsinə milyardlarla əlavə gəlir qazandıra bilər. Məsələn, Fransada 2012-ci ildə tətbiq olunan 75 faiz gəlir vergisi qısa müddətdə büdcəyə əlavə 500 milyon avro gətirmişdi. Hərçənd, həmin model uzunömürlü olmadı, amma cəmiyyətə bir mesaj verdi: varlıların imkanları daha genişdirsə, onların məsuliyyəti də daha çoxdur. Almaniyada isə 2024-cü ilin proqnozlarına əsasən, illik gəliri 250 min avronu keçən şəxslərdən əlavə 3 faiz vergi toplanması büdcəyə ildə 10 milyard avro əlavə gətirəcək. Bu isə sosial proqramların maliyyələşməsi üçün ciddi resurs deməkdir.

Ədalət, yoxsa iqtisadi risk?

Əlbəttə, zənginlərin vergilərinin artırılmasına qarşı arqumentlər də az deyil. Bir çox sahibkarlar iddia edir ki, yüksək vergi onları investisiya qoymaqdan çəkindirə və kapital axınına səbəb ola bilər. Məsələn, Britaniyada 1970-ci illərdə yüksək gəlir vergiləri nəticəsində minlərlə varlı insan İsveçrə və Monako kimi ölkələrə köçmüşdü. Digər tərəfdən isə sosial ədalət arqumenti güclü səslənir: Orta təbəqə hər gün benzinin, ərzağın və kommunal xərclərin qiymət artımına uyğun daha çox ödəyirsə, milyarderlərin də böhranın yükündə payı olmalıdır.

Balans axtarışı

Zənginlərdən daha çox vergi almaq məsələsi sadəcə iqtisadi deyil, həm də sosial və etik sualdır. Burada əsas hədəf cəza yox, balans yaratmaqdır. Dövlətlər üçün sual budur: vergi sistemini elə necə quraq ki, həm sərvətin toplandığı dar təbəqə ədalətli payını versin, həm də iqtisadi dinamika qorunsun? Əgər bu balans tapılsa, həm büdcə zənginləşər, həm də cəmiyyət özünü daha ədalətli bir sistemdə hiss edər.