Embedded Files
Nyu-Yorkun "Wall Street"-i və Londonun "City"-si uzun illərdir qlobal kapitalın döyündüyü ürək sayılır. Burada cəmlənən banklar, investisiya fondları və sığorta nəhəngləri təkcə maliyyə sektorunu deyil, həm də dövlətlərin iqtisadi strategiyalarını yönləndirmək gücünə malikdir. Ancaq son illərdə mühafizəkar partiyaların bu mərkəzlərə müdaxiləsi daha açıq görünməyə başlayıb. Sektorun azad bazar prinsipləri ilə idarə olunmasına baxmayaraq, hökümətlərin siyasi qərarları getdikcə daha çox “dərin cizgilər” qoyur. Bu isə həm iqtisadiyyatlara, həm də sosial həyatlara bilavasitə təsir edir.
Nyu York - Vol Strit küçəsi
Mühafizəkar siyasətin City və Wall street izi
ABŞ-da respublikaçılar, Böyük Britaniyada isə mühafizəkar hökümətlər tez-tez vergi siyasəti və maliyyə tənzimləmələri ilə bu mərkəzlərə təsir göstəriblər. Məsələn, Donald Trampın 2017-ci ildə qəbul etdiyi korporativ vergi endirimi nəticəsində ABŞ şirkətlərinin əksəriyyəti 35%-lik vergi yükündən 21%-ə düşərək ildə təxminən 1 trilyon dollara yaxın əlavə kapital əldə etdi. Bu vəsaitin böyük hissəsi yenidən investisiyalara yox, səhmlərin geri alımına və səhmdarların varlanmasına yönəldi.
Londonda isə Brexit prosesi City of London üçün həm fürsət, həm də risk yaratdı. Bir tərəfdən, hökümət daha sərt milli tənzimləmələrdən danışdı, digər tərəfdən isə Avropa Birliyi bazarından uzaqlaşma nəticəsində təxminən 1,3 trilyon funt sterlinq dəyərində maliyyə aktivləri Frankfurt, Paris və Dublinə köçürüldü. Bu, Britaniya iqtisadiyyatının böyümə tempinə mənfi təsir göstərərək 2016-cı ildən bəri illik artımı orta hesabla 1,5%-dən aşağı saldı.
Sosial bərabərsizlik və maliyyə kapitalının gücü
Mühafizəkar hökümətlərin əsas arqumenti budur ki, maliyyə mərkəzlərinə dəstək ölkə iqtisadiyyatına “damcı effekti” ilə fayda gətirir. Ancaq reallıqda bu siyasət daha çox sosial uçurum yaradır. ABŞ-da 2023-cü ilə qədər əhalinin yuxarı 10%-i ölkə sərvətinin təxminən 70%-ni idarə edirdi. Böyük Britaniyada isə Londondakı maliyyə sektoru ölkə büdcəsinə hər il təxminən 100 milyard funt vergi gəliri qazandırsa da, bölgələrdə yaşayan əhali bundan minimal fayda görür. Nəticədə həm iqtisadi, həm də sosial bərabərsizlik güclənir.
Mühafizəkar müdaxiləsinin əvvəlki dövrlərdəki ölçüsü
Mühafizəkar hökumətlərin maliyyə mərkəzlərinə təsiri bu qədər güclü olmadığı zamanlarda Wall Street və City of London nisbətən “azad bazar” prinsiplərinə görə fəaliyyət göstərirdi. Sərmayələr bazarın ritminə, qlobal tələbat və investisiya imkanlarına uyğun yönəlir, hökumət müdaxiləsi daha ölçülü olurdu. ABŞ-da 1980-ci illərin əvvəllərində Wall Street müdaxilə nisbətən məhdud idi və iqtisadi artım ilə sosial proqramlar arasında müəyyən tarazlıq mövcud idi. Londonda isə City of London Avropa Birliyi çərçivəsində tənzimləmələr və standartlarla fəaliyyət göstərərək iqtisadi stabilliyi qoruyurdu. Bu dövrdə sosial bərabərsizlik sürətlə artmırdı və dövlətin sosial siyasətləri hələ effektli şəkildə işləyirdi, yəni maliyyə kapitalı ilə insan maraqları arasında balans mümkündürmüş kimi görünürdü.
Citi of London
Ən bədbin ssenari: Siyasətin qlobal domino effekti
Əgər bu tendensiya bütün dünyaya yayılarsa, maliyyə kapitalı daha da mərkəzləşəcək və dövlətlərin sosial siyasətləri ikinci plana keçəcək. Məsələn, mühafizəkar hökümətlərin təkrar-təkrar vergi endirimlərinə getməsi dövlət büdcələrinin sosial proqramlara ayırdığı vəsaiti azaldacaq. Nəticədə təhsil, səhiyyə və sosial təminat daha zəif maliyyələşəcək. Dünya Bankının hesabatına görə, belə siyasətin davamı inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin 30%-ə qədərinin yoxsulluq riskini artıracaq. Ən bədbin ssenaridə qlobal iqtisadiyyat təkcə böyümə tempini itirməz, həm də demokratik sistemlərin legitimliyi sual altına düşər. Maliyyə mərkəzlərinin maraqları dövlətlərin sosial maraqlarından üstün tutulacaq.
Pulun idarəsi, yoxsa insanın?
Nyu-York və London kimi maliyyə paytaxtları həmişə qlobal kapitalın istiqamətini müəyyən edib. Lakin mühafizəkar hökümətlərin sərt müdaxilələri bu balansı pozmaq təhlükəsi daşıyır. Pulun idarə etdiyi bir dünyada dövlətlərin və cəmiyyətlərin rolu getdikcə zəifləyə bilər. Siyasət maliyyə kapitalının maraqlarına həddən artıq xidmət edərsə, nəticədə insanın öz taleyinə sahiblik imkanı məhdudlaşacaq. Bəlkə də ən böyük sual budur: Gələcəyin dünyasında pul insanı idarə edəcək, yoxsa insan pulu?
Google Sites
Report abuse