Embedded Files
Birjada hər gün milyonlarla əməliyyat həyata keçirilir. İstənilən anda almaq və satmaq imkanı varsa, bunun arxasında adətən görünməyən bir qüvvə – market-meykerlər dayanır. Onlar bazara likvidlik verərək həm alıcının, həm də satıcının əməliyyatını mümkün edir. Məsələn, Bakı Fond Birjasında 2024-cü ilin son rübündə gündəlik orta ticarət həcmi 35 milyon manat təşkil etmişdisə, bunun təxminən 40%-i məhz market-meykerlərin təmin etdiyi likvidlik sayəsində reallaşıb.
Qiymətlərin sabitliyinin qorunması
Market-meykerlər bazarda daim həm alış, həm də satış qiyməti təqdim edir. Bu iki qiymət arasındakı fərqə “spread” deyilir və onlar üçün əsas gəlir mənbəyidir. Məsələn, “Apple” səhmlərində tipik spred 0.02 ABŞ dolları civarındadır. Bu kiçik görünən fərqlər böyük həcmdə əməliyyatlarda əhəmiyyətli gəlir yaradır. Bununla yanaşı, birjalar da onlara əlavə güzəştlər və ödənişlər edərək likvidlik təminatını təşviq edir. Nəticədə, bazarda kimsə birdən-birə almaq və ya satmaq istəsə, qarşı tərəf tapılmasa belə əməliyyat baş tutur.
Böyük sıçrayışların səbəbi
Bununla belə, market-meykerlərin gücü də məhduddur. 2020-ci ilin martında pandemiyanın ilk şoku zamanı ABŞ səhmlərində “S&P 500” indeksi cəmi bir həftədə 15%-dən çox dəyər itirdi. Bunun əsas səbəbi çox böyük həcmdə satış sifarişlərinin eyni anda bazara gəlməsi və market-meykerlərin risk limitlərini aşaraq geri çəkilməsidir. Bu kimi hallarda “spread”lər genişlənir, alıcı-satıcı boşluğu artır və qiymətlər kiçik orderlərlə belə kəskin dəyişir. Yəni bazar sabitliyi market-meykerlərin risk iştahına qədər davam edir.
Sakit görünən dənizin dərinliyi
Market-meykerlər bazarın “görünməyən əlləri”dir – onlar sabitlik yaradır, alıcının və satıcının maraqlarını balanslaşdırır və monopolistik davranışları yumşaldır. Amma onların da kapitalı və risk limiti sonsuz deyil.
Buna görə də bəzən ən sakit görünən dənizdə belə ani “dalğalar” və ya “sıçrayışlar” yaşanır. İnvestorlar üçün dərs budur ki, sabitlik illüziyası arxasında belə risk mövcuddur və bu risk bazarın təməl mexanizmi ilə – likvidliklə – sıx bağlıdır.
Google Sites
Report abuse