Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 50-dən çox akademik, o cümlədən tanınmış iqtisadçılar Thomas Piketty və Shoshana Zuboff, Braziliyanın rəqəmsal suverenliyini qorumağa yönəlmiş mübarizəsini dəstəkləyən açıq məktub imzalayıblar. Məktubda texnologiya nəhənglərinin dövlətlər üzərində yaratdığı təsir və onların demokratik idarəetmələrə qarşı təzyiqləri pislənib. Bu yazıda məktubun məzmunu və Braziliyanın texnoloji müstəqilliyə doğru atdığı addımların önəmi müzakirə edilir.
Braziliyanın texnoloji suverenlik hədəfi
Braziliya hökuməti son illərdə texnoloji gücün, xüsusilə ABŞ-ın böyük texnologiya şirkətlərinin ölkə siyasətinə və inkişafına təsirini azaltmağa çalışır. Bu istiqamətdə atılan addımlar, xüsusən də yerli texnoloji infrastrukturun gücləndirilməsi və xarici şirkətlərin yerli qanunlara uyğun fəaliyyət göstərməsi barədə qərarlar verilmişdir. Braziliya Prezidenti Lula da Silva ölkənin rəqəmsal suverenliyini təmin etmək məqsədilə yerli texnoloji ekosistemləri inkişaf etdirmək və xarici şirkətlərin ölkə ərazisindəki fəaliyyətlərini tənzimləmək niyyətində olduğunu dəfələrlə vurğulamışdır.
İlon Mask və X üzərindəki mübarizə
Məktubda xüsusilə İlon Maskın rəhbərlik etdiyi X (keçmiş adıyla Twitter) platforması Braziliyanın məhkəmə qərarlarına qarşı çıxmaqda və yerli qanunlara riayət etməməkdə ittiham edilir. X, xüsusən hüquq-mühafizə orqanlarına qarşı təhqir edici paylaşımları silməməkdə israr edib və bu səbəbdən ölkə hökuməti tərəfindən müvəqqəti olaraq qadağan olunmuşdur. Bu vəziyyət texnologiya nəhənglərinin qlobal ölçüdə öz biznes maraqları uğrunda milli hökumətlərin qərarlarına qarşı çıxması və buna müvafiq siyasi təzyiq göstərməsi ilə bağlı ciddi narahatlığa səbəb olmuşdur.
Böyük texnologiya şirkətlərinin təsiri və qlobal təhlükə
Məktubda iri texnologiya şirkətlərinin təkcə ticarət və iqtisadi maraqlarını deyil, həm də siyasi təsirlərini genişləndirdikləri vurğulanır. Xüsusilə, bu şirkətlərin avtoritar rejimlərlə əməkdaşlıq etməsi və yerli hökumətlərin öz rəqəmsal inkişafını təmin etməsinə maneə törətməsi, vacib məsələlərdən biridir. Elə buna görə də, Braziliya yalnız öz daxili məsələlərində deyil, qlobal səviyyədə də rəqəmsal suverenliyini qorumaq üçün mübarizə aparır. Məktubun müəllifləri bu cür təsirlərin yalnız Braziliyaya deyil, digər demokratik ölkələrə də təhlükə yaratdığını bildirirlər.
Texnoloji nəzarət və beynəlxalq tənzimləmə
Məktubda texnoloji nəhənglərin, xüsusən də Maskın rəhbərlik etdiyi X-in, müstəqil dövlətlərə qarşı öz maraqlarını qorumağa çalışdığı və beynəlxalq hüquq çərçivələrini pozduqları qeyd olunur. Belə bir vəziyyətin qarşısını almaq üçün beynəlxalq səviyyədə vahid bir rəqəmsal tənzimləmə tələb olunur. Məktubda BMT-nin və digər beynəlxalq təşkilatların bu istiqamətdə tədbirlər görməsinin vacibliyi də vurğulanır. Xüsusən də rəqəmsal xidmətlərin sərhədlərini aşan təsirlərinə qarşı müvafiq qanunvericilik mexanizmlərinin qurulması təklif olunur.
Braziliyanın mövqeyinin dəstəklənməsi
Məktubda bütün demokratik ölkələrə çağırış edilir ki, onlar Braziliyanın texnoloji müstəqillik uğrunda mübarizəsini dəstəkləsinlər. Eyni zamanda, Braziliya hökumətinə öz rəqəmsal gündəmini həyata keçirməkdə möhkəm durmaq və beynəlxalq təzyiqləri ifşa etmək tövsiyə olunur. Bu, yalnız Braziliyaya deyil, bütün dünyada texnoloji suverenlik hədəflərini güdən dövlətlər üçün önəmli bir mesajdır.
Qlobal müstəvidə təhlil və nəticələr
Braziliyanın bu mübarizəsi yalnız bir ölkənin texnoloji inkişafı ilə əlaqəli deyil. Bu, qlobal miqyasda dövlətlərin öz rəqəmsal sərhədlərini qorumağa çalışdığı bir dövrün təzahürüdür. Dünya ölkələri, xüsusən də inkişaf etməkdə olanlar, yerli texnoloji infrastruktur qurmaq və böyük texnoloji nəhənglərin təsirini məhdudlaşdırmaq üçün daha çox çalışmalıdırlar. Bu məqsədlə beynəlxalq əməkdaşlıq və vahid rəqəmsal hüquq sisteminin qurulması həyati əhəmiyyət daşıyır.
Braziliya hökumətinin texnoloji suverenliyə doğru atdığı addımlar, yalnız öz ölkəsi üçün deyil, dünya ölkələrinin gələcək rəqəmsal siyasətləri üçün də örnək ola bilər. Bu mübarizənin nəticəsi qlobal rəqəmsal sistemin idarə olunmasında yeni bir yanaşmanın formalaşmasına yol aça bilər.