Sükutun körpüsü: Beyin yarımkürələrini birləşdirən görünməz əlaqə

İnsanın beynində sağ və sol yarımkürələr arasında nəhəng bir körpü var – corpus callosum, yəni "beyin balkonu". Onu bəzən “sükutun körpüsü” də adlandırmaq olar, çünki o, gündəlik həyatımızda hiss etmədiyimiz, amma hər bir düşüncəmizdə, hər bir hərəkətimizdə iştirak edən səssiz rabitə sistemidir. Bu incə quruluş, təxminən 200–250 milyon sinir lifindən ibarət olaraq, beynin iki yarısını birləşdirir və onların bir orqan kimi bütöv şəkildə işləməsini təmin edir. 

Körpüsüz beyin: Görünməz fərqlər, hiss olunan nəticələr

Bəzi insanlar bu körpü ilə doğulmur – tibbdə buna corpus callosum agenesiyası deyilir. Statistikaya görə, bu hal təxminən hər 4.000 doğuşdan birində müşahidə olunur. Maraqlıdır ki, bir çoxları bu vəziyyəti heç vaxt bilmir, çünki beyin öz-özünə alternativ yollar yaradır. Digərlərində isə koordinasiya, danışıq və sosial davranışlarda incə, amma nəzərə çarpan fərqlər yaranır. Məsələn, belə insanlar bəzən ironiyanı və metaforları anlamaqda çətinlik çəkir, hekayə danışarkən məntiqi ardıcıllığı itirir və ya hər iki əli tələb edən hərəkətlərdə (məsələn, düymə bağlamaqda) ləngiyirlər.

Klinik müşahidələr göstərir ki, corpus callosumda pozğunluqlar olan yetkinlərin təxminən 60%-də informasiya emalı yavaşıyır, 40%-də isə sosial siqnalların – mimika, intonasiya, emosional reaksiya kimi – qavranması çətinləşir. Bu, autizm spektri pozuntularına bənzər davranış nümunələrinə gətirib çıxara bilər, lakin səbəbi fərqlidir: burada əsas məsələ beynin iki yarısının bir-birini “eşitməməsidir”.

Görünməz diaqnozun sosial tərəfi

Agenesiyası olan insanların bəziləri illərlə adi həyat yaşayır, işə gedir, münasibətlər qurur, lakin bir növ “gizli fərqlilik” daşıyır. Onların hisslərini ifadə etməsi bəzən emosiyasız görünə bilər, halbuki iç dünyalarında duyğular çox dərin olur. Bu fərqlər çox vaxt yalnız MRT müayinəsi zamanı üzə çıxır – bir baxışda görünməyən, lakin həyat boyu mövcud olan sükutlu bir fərq kimi.

İki yarım, bir bütöv həyat

Corpus callosumun varlığı insan beyninin harmoniyasını qoruyur – düşüncələr, duyğular və hərəkətlər arasında körpü yaradır. Onun yoxluğu isə bizi bir sualla üz-üzə qoyur: bəs bəzən bir körpü olmadan da həyatın axını davam edə bilərmi? Cavab bəli – çünki beyin, bəlkə də kainatın ən yaradıcı mühəndisidir. O, itirilmiş körpüləri belə özündə yenidən inşa edə bilir. Və bəlkə də məhz bu, insanın ən böyük gücüdür: yarım qalsa belə, bütövlüyə can atmaq.