Embedded Files
Donald Tramp prezidentliyi dövründə ABŞ-ın xarici ticarət siyasətində ən çox səs-küy yaradan addımlardan biri yüksək gömrük rüsumları idi. Tramp və tərəfdarları bildirirdilər ki, bu addımlar idxalı bahalaşdıraraq daxili istehsalı stimullaşdıracaq, ölkə daxilində yeni istehsal yerləri açacaq və eyni zamanda büdcəyə böyük həcmdə rüsum gəlirləri gətirəcək. Tənqidçilər isə xəbərdarlıq edirdilər ki, bu iki məqsəd eyni vaxtda reallaşa bilməz: ya idxal azalacaq, gəlir də azalacaq; ya da idxal qalacaq, amma istehsal artmayacaq. Son məlumatlar göstərir ki, ən azı qısamüddətli perspektivdə bu proqnozlardan yalnız biri özünü doğruldub — gömrük gəlirləri həqiqətən də yüksəlib.
Rəqəmlər nə deyir?
ABŞ Xəzinədarlığı və ABŞ Siyahıyaalma Bürosunun məlumatlarına əsaslanan qrafikə baxanda, 2020–2024 dövründə aylıq gömrük rüsumlarının 5–9 milyard dollar arasında dəyişdiyi görünür. 2025-ci ilin əvvəlində isə vəziyyət kəskin dəyişib: “Liberation day” adlandırılan nöqtədən dərhal sonra rüsum gəlirləri təxminən 30 milyard dollara qədər yüksəlib. Bu, əvvəlki dövrlə müqayisədə üç dəfəyə yaxın artım deməkdir.
Eyni dövrdə ixrac və idxal axınlarına baxanda isə gözlənilən kimi bir inqilab yoxdur. İxrac həcmi təxminən 150–200 milyard dollar diapazonunda sabit qalıb, idxal isə 250–300 milyard dollar aralığında dəyişib. Yəni ABŞ-ın ticarət balansı mənfi olaraq qalır – balans xətti qrafikdə daim mənfi zonadadır və -100 milyard dollara yaxın rəqəmləri göstərir. 2025-ci ilin əvvəlində idxalın bir müddət artması (“Stockpiling ahead of tariffs” – rüsumlardan əvvəl ehtiyat yığımı) ticarət balansını daha da mənfi göstərsə də, sonradan yenidən əvvəlki səviyyəyə dönüb.
İstehsal artımı yox, büdcə gəliri var
Bu rəqəmlər göstərir ki, Trampın tarif strategiyası ən azı indiki mərhələdə idxalı əhəmiyyətli dərəcədə azaldaraq ABŞ istehsalını yüksəltməyib. Bunun əvəzində isə dövlət büdcəsi üçün nəzərəçarpacaq gəlir mənbəyi yaranıb: gömrük rüsumları vasitəsilə hər ay on milyardlarla dollar yığılır. Ticarət balansının “normallaşması” dedikdə isə əsasən əvvəlki mənfi səviyyələrə qayıtması nəzərdə tutulur – yəni idxal-ixrac fərqi əvvəlki kimi qalır.
Son nəticə: qısamüddətli “qalib” – büdcədir
Beləliklə, tarif siyasətinin ilk illərində ABŞ hökumətinin gəlir toplama məqsədi özünü doğruldur, amma daxili istehsalın güclənməsi hələ gözlənilən səviyyədə deyil. Bu isə onu göstərir ki, gömrük rüsumları qısamüddətli büdcə aləti kimi effektiv ola bilər, lakin idxalı əvəzləyən istehsalın yaranması üçün daha geniş və uzunmüddətli iqtisadi siyasətlərə ehtiyac var.
Google Sites
Report abuse