Embedded Files
Son iki ildə dollar indeksi (DXY) 114 səviyyəsindən 95-ə qədər geriləyib. Bu, 2022-ci ilin payızında 20 illik zirvəsini görən ABŞ valyutasının, indi enən kanalda hərəkət etdiyini göstərir. Qrafiklərə diqqətlə baxdıqda, dolların yalnız qısamüddətli deyil, eyni zamanda uzunmüddətli – yəni onilliklərə yayılan bir korreksiya mərhələsində olduğu açıq şəkildə görünür. ABŞ-ın faiz artımlarına son qoyması, ticarət balansındakı dərin kəsirlər və artan borc yükü, valyutanın artıq “bütün valyutaların kralı” statusunu qorumaqda çətinlik çəkdiyini göstərir.
Dollar indeksi (DXY, son 55 il)
Enən kanalın dili: 1985-dən eyni ritm
Dollar indeksinin 1970–2025 qrafiki uzunmüddətli bir həqiqəti üzə çıxarır: 1985-ci ildə 160 səviyyəsinə qədər yüksələn DXY, o zamandan bəri davamlı olaraq enən kanalda hərəkət edir. Kanalın yuxarı sərhədi 120, aşağı sərhədi isə 80 səviyyəsində formalaşıb. Bu, 40 illik bir struktur deməkdir. 2000-ci illərin əvvəlində indeks 120-ə yaxınlaşıb, 2008 böhranı dövründə 72-ə qədər düşüb, 2022-də yenidən 114-ə qalxsa da, bu səviyyəni yenə də qıra bilməyib.
Texniki göstəricilər bu enişin hələ bitmədiyini deyir. 50 günlük orta (SMA 50) 200 günlük ortadan (SMA 200) aşağıda qalır – bu isə klassik “ayı siqnalı” sayılır. Hazırda indeks 98 civarındadır və uzunmüddətli orta səviyyə olan 95 – 100 diapazonunda sabitləşməyə çalışır.
Güc və zəifliyin iqtisadi anatomiyası
Dolların zəifləməsi yalnız texniki məsələ deyil; bu, iqtisadi dinamikanın dərin əks-sədasıdır. ABŞ-ın dövlət borcu 2025-ci ilin əvvəlində 35 trilyon dolları keçib. Eyni zamanda, ticarət balansında hər ay 80 milyard dollarlıq kəsir yaranır. Fed-in son illərdəki sərt faiz artımları inflyasiyanı nəzarət altına alsa da, qlobal tələbi zərbə altına saldı.
Bu fon qarşısında, investorlar artıq dollara deyil, daha balanslı valyuta səbətlərinə yönəlirlər. Çin yuanı, İsveçrə frankı və hətta Sinqapur dolları kimi alternativlər regional sabitlik və az borc riski ilə seçilir. Avropa Mərkəzi Bankı və Yaponiya Bankının yumşaq siyasət kursu da dolların qısamüddətli cazibəsini azaldır.
Dollar indeksi (DXY, Həftəlik qrafik)
Texniki baxış: 95 – 100 zonası son müdafiə xətti
Texniki analiz göstərir ki, dolların 95 səviyyəsi tarixi dəstək rolunu oynayır. Bu səviyyə həm 2024-cü ilin dibi, həm də 1990-cı illərin orta qiymət diapazonuna uyğundur. İndeks 95-in altına düşərsə, növbəti hədəf 92 – 93 zonası olacaq. Bu, 3–5% aralığında əlavə dəyər itkisi deməkdir. Əksinə, 100 səviyyəsinin üzərində dayanıqlı qalxış 104 – 105 aralığına qədər qısamüddətli bərpanı mümkün edə bilər. Lakin 110 səviyyəsi qırılmadan uzunmüddətli trendin dəyişməsi ehtimalı zəifdir.
Yeni dövrün astanasında: Dolların dirçəlişi, yoxsa səssiz çəkilməsi?
Tarixi qrafiklər dolların hələ də qlobal iqtisadi sistemin mərkəzində olduğunu göstərir, lakin bu mərkəz artıq sabit orbitdə deyil. Faiz dərəcələri dövrünün sonuna yaxınlaşan Fed, iqtisadi artımı qorumaq və inflyasiya balansını tutmağa çalışır. Bu isə dollar üçün ikibaşlı vəziyyət yaradır: zəif dollar ABŞ ixracatına nəfəs verir, amma eyni zamanda maliyyə axınlarını Asiya və Avropaya yönəldir.
Belə bir mənzərədə dolların yaxın illərdə nə “möcüzəvi qalxış”, nə də “kəskin dağılma” yaşaması gözlənilmir. Daha çox, 95 – 105 aralığında dalğalanan, lakin artıq əvvəlki kimi hegemon olmayan bir dollar dövrü formalaşır.
Dünyanın valyutası dəyişmir, amma dünyası dəyişib
Dollar hələ də beynəlxalq ehtiyatların 58%-ni təşkil edir, amma bu pay 2000-ci illərdə 72% idi. Yəni dollar yerini itirmir, sadəcə “yerindən oynayır”. Qlobal sistem çoxqütblü hala gəldikcə, ABŞ öz valyutasının gücünü qorumaq üçün artıq faiz dərəcələrinə deyil, etimad və struktur dayanıqlığa güvənmək məcburiyyətində qalacaq.
Yeni dövrün dolları artıq 1980-lərin sərt kralı deyil — o, indi dünyanın ritminə uyğun nəfəs almağı öyrənən qlobal valyutadır.
Google Sites
Report abuse