Amerika əhvalı soyuyur: İqtisadi nikbinlik 17 ayın ən aşağı səviyyəsinə düşdü

ABŞ-da iqtisadi əhval-ruhiyyə noyabr ayında son 17 ayın ən zəif səviyyəsinə gerilədi. RealClearMarkets/TIPP İqtisadi Optimizm İndeksi 43.9 punkta enərək oktyabr ayındakı 48.3 səviyyəsindən 9.1% azalıb. Bu, həm də 2024-cü ilin iyunundan ən aşağı göstəricidir. İndeks artıq üçüncü ay ardıcıl olaraq neytral 50 həddinin altında qalır və 24 illik orta səviyyədən 10.7% aşağıda dayanır. Rəqəmlər göstərir ki, ABŞ-da həm istehlakçılar, həm də investorlar iqtisadi gələcəyə əvvəlkindən daha az inanırlar. 

İnvestorlar ehtiyatlı, vətəndaşlar isə narahat

Tədqiqat nəticələrinə görə, inam fərqi investorlar və qeyri-investorlar arasında daha da dərinləşib. İnvestorların etibarı 3.1% azalaraq 58.6 punkta düşsə də, qeyri-investorların göstəricisi 10.4% azalaraq 38.0 punkta enib. Beləliklə, bu iki qrup arasında “emosional uçurum” 20.6 punkta qədər genişlənib. Analitiklər bildirir ki, sadə vətəndaşlar üçün ən böyük narahatlıq mənbəyi ərzaq qiymətlərinin artması, kirayə və kredit xərclərinin yüksəlməsi və sabit gəlirin olmamasıdır. Bu vəziyyət maliyyə stressini artırıb: Maliyyə Gərginliyi İndeksi 3% artaraq 65.2 punkta çatıb və uzunmüddətli orta göstərici olan 60.4-ü aşıb. 

Zəifləmiş ümidlər və siyasətə inamsızlıq

İndeksin bütün alt komponentləri eyni anda pisləşib. Altı aylıq iqtisadi gözlənti göstəricisi 6.5% azalaraq 40.0 punkta düşüb. Şəxsi maliyyə gözləntiləri 9% azalıb (50.6), bu da amerikalıların öz gəlirlərinə olan inamının azaldığını göstərir. Ən böyük eniş isə hökumət siyasətinə etimadda qeydə alınıb — Federal iqtisadi siyasətə inam 11.4% azalaraq 41.1 punkt olub. Ekspertlər bu azalma tendensiyasını inflyasiyanın israrla yüksək qalması, ticarət tariflərinin genişlənməsi və Federal Ehtiyat Sisteminin ehtiyatlı mövqeyi ilə əlaqələndirirlər.

İqtisadi “emosiya”nın dönüş nöqtəsi?

İqtisadi nikbinlikdəki bu geriləmə bazarlara da öz təsirini göstərə bilər. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, ABŞ istehlakçısının psixoloji vəziyyəti adətən iqtisadi aktivlikdə 3–6 aylıq gecikmə ilə əks olunur. Bu da o deməkdir ki, növbəti rüblərdə istehlak xərcləri və pərakəndə satışlar zəifləyə bilər. Bununla belə, bəziləri vəziyyəti “soyuq duş” kimi qiymətləndirərək, iqtisadiyyatın tarazlanma mərhələsinə keçdiyini düşünür. Hər şey gələcək inflyasiya rəqəmləri və Fed-in faiz qərarlarından asılı olacaq.

“Amerikan yuxusu”nda kiçik oyanış

İqtisadi göstəricilər hələ də böhran səviyyəsində deyil, lakin vətəndaşların inamı əvvəlki kimi güclü deyil. ABŞ uzun müddətdir ki, texnoloji bumun, iş bazarının və süni zəkanın yaratdığı “nikbinlik dalğasında” idi. İndi isə reallıq qapını döyür: yüksək qiymətlər, zəif gəlir artımı və siyasi qeyri-müəyyənlik bu nikbinliyi kölgələyir. İqtisadi inam yaxın aylarda bərpa olunmasa, bu, həm istehlak xərclərinə, həm də 2026-cı ilin seçki atmosferinə birbaşa təsir göstərə bilər.