Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin son dövrdə intensivləşməsi neft bazarına ciddi təsir göstərməyib. Dünən (19.11.2024) Brent markalı neftin bir barel qiyməti Ukraynanın ABŞ-dan alınmış uzun mənzilli raketləri ilk dəfə Rusiya ərazisinə atmasına baxmayaraq, demək olar ki, dəyişməz səviyyələrdə ticarət edilib. Bununla yanaşı, Rusiyanın nüvə doktrinasında dəyişikliklər edərək atom silahlarının istifadə sahəsini genişləndirməsi də bazarlarda nəzərəçarpacaq dalğalanma yaratmadı.
İranın nüvə istehsalını məhdudlaşdırma planı
Geosiyasi risklər fonunda İranın yüksək zənginləşdirilmiş uranyum istehsalını dayandırmaq təklifini irəli sürməsi diqqət çəkir. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (IAEA) İranın 60%-ə qədər zənginləşdirilmiş uranyum istehsalını məhdudlaşdırmaq istiqamətində ilk addımları atdığını təsdiq edib. Bu addımın müsbət nəticəsi olaraq, İran neftinin qlobal bazarlara çıxışı asanlaşa və geosiyasi təzyiqlər azala bilər. Bu, neft bazarındakı təchizat risklərini azaldaraq qiymətlərin sabitləşməsinə kömək edə bilər.
Şimal Dənizində istehsalın bərpası
Şimal dənizində yerləşən və gündəlik təxminən 755 min barel neft hasil edən Johan Sverdrup yatağında baş verən elektrik kəsintisindən sonra istehsal yenidən bərpa olunub. Lakin tam hasilat gücünə çatmaq üçün bir müddət vaxt lazım olacaq. Bu hadisə, regional bazarların müvəqqəti olaraq təchizat gərginliyini artırsa da, qlobal təsirlər minimal olub.
ABŞ neft və yanacaq ehtiyatları
Amerika Neft İnstitutunun (API) son hesabatına görə, ABŞ-ın xam neft ehtiyatları ötən həftə ərzində 4.8 milyon barel artıb. Bu rəqəm bazar gözləntilərini üstələyərək marjinal azalmanın əksinə nəticə göstərib. Bununla yanaşı, benzin və distillat ehtiyatlarında müvafiq olaraq 2.5 milyon barel və 700 min barel azalma qeydə alınıb. Daha dəqiq rəqəmlər Enerji İnformasiya İdarəsinin (EIA) bu günkü hesabatında dərc olunacaq.
Geosiyasi risklərə qarşı qlobal neft Bazarının dözümlülüyü
Son dövrlərdə neft bazarı, geosiyasi risklərə qarşı nisbətən dözümlülük nümayiş etdirir. İranın nüvə proqramına dair müsbət inkişaflar, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin təsirlərini balanslaşdırır. Bununla yanaşı, Şimal dənizində hasilatın bərpası və ABŞ-ın artan ehtiyatları qlobal bazarın qısa müddətli sabitliyinə dəstək verir.
Brent neftinin qiyməti 80.70 dollar səviyyəsini aşağı qırdıqdan sonra bazardakı nikbinlik azalmağa başladı və qiymət 72 dollara qədər dəyər itirdi. Bu səviyyə hər nə qədər istehsalçılar üçün dramatik hesab edilməsə də, əgər Brent nefti bu səviyyənin altında qalarsa, enişin davam etməsi üçün yeni əsaslar yaranacaq.
Beləliklə, növbəti önəmli dəstək səviyyəsi 65 dollardır. Bu səviyyə də qırılarsa, Brent neftinin bir barel qiymətinin 60.75 (25%) və 48.60$-a (40%) qədər düşməsi ehtimal olunur.
Bu səviyyələrdə ticarət mümkünlüyü, həm geosiyasi risklərdən, həm də qlobal iqtisadiyyatın bərpa sürətindən asılı olacaq. Təchizatın artımı və tələbatın azalması fonunda qiymətlərdə azalma tendensiyası daha da güclənə bilər.
Neft bazarının gələcəyi: Sakit, amma qərarsız
Qlobal enerji bazarı yaxın gələcəkdə həm İranla bağlı diplomatik irəliləyişlərdən, həm də Rusiya-Ukrayna müharibəsindəki gərginliklərdən təsirlənəcək. Lakin neft qiymətlərindəki dəyişikliklərin əsasən təchizat və tələbat tarazlığından asılı qalması gözlənilir. İqtisadi aktivliyin bərpası və bazarların dayanıqlığı üçün bu tarazlıq həlledici rol oynayacaq.