Son bir neçə həftə ərzində qlobal valyuta bazarında dolların dəyəri artmağa davam edib. ABŞ-da baş verən siyasi dəyişikliklər və qlobal iqtisadi təsirlər, əsas dünya valyutalarına olan təzyiqləri artırıb. Bu yazıda, avro, funt sterlinq, yen, türk lirəsi və rubl kimi valyutaların dollar qarşısında necə hərəkət etdiyini və onların gələcək perspektivlərini müzakirə edəcəyik.
Avro bu gün (19.11.2024) dollar qarşısında zəifləyərək 1.0559$ səviyyəsinə düşüb. Bu, avronun son bir ildən bəri ən aşağı səviyyələrindən biri olub və ötən həftəki 1.0496$ səviyyəsinə yaxınlaşır. Avronun zəifləməsi, əsasən ABŞ-ın yeni ticarət tariflərinin Avrozonanın iqtisadi artımına təsir edəcəyi ilə bağlı narahatlıqlardan qaynaqlanır. Əlavə olaraq, Ukrayna ilə Rusiyanın müharibəsi Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin nüvə doktrinasını genişləndirməsi və qərb ölkələrinin Rusiyaya qarşı daha sərt mövqe almaları, investorları daha təhlükəsiz aktivlərə yönəltmişdir.
Avropa Mərkəzi Bankı (ECB) üzvləri, xüsusən Luis de Guindos və Joahim Nagel ABŞ-ın yeni ticarət tariflərinin Avrozonanın iqtisadi böyüməsini zərər verə biləcəyini və bu səbəbdən inflyasiya ilə bağlı narahatlıqları azaldaraq, daha çox iqtisadi artıma diqqət yetirmək lazım olduğunu vurğulamışlar. ECB inflyasiya hədəfini izləyərkən, iqtisadi böyüməni də nəzərə alaraq, faizləri üç dəfə aşağı salıb. Aydın görünən o ki, bazar növbəti aylarda ECB-nin faizləri daha da endirəcəyini gözləyir.
Funt sterlinq, 1.262$ səviyyəsində sabit qalaraq, may ayında gördüyü ən aşağı səviyyəyə yaxınlaşır. Dolların güclənməsi, Donald Trumpın ABŞ Prezidenti seçilməsindən sonra gözlənilən iqtisadi siyasətlərin, xüsusilə ticarət tarifləri və vergi kəsintilərinin, ABŞ iqtisadiyyatını stimullaşdıracağına dair gözləntilərdən qaynaqlanır. Bu, Federal Ehtiyat Bankının (Fed) faiz endirmələrini daha az ehtimal edərək, dollara olan tələbin artmasına səbəb olub.
Funt sterlinqin dollar qarşısında zəifləməsi, xüsusən ABŞ-ın yeni ticarət tariflərinin Avropa İttifaqı, Çin və Meksika kimi ölkələri hədəf alması ilə əlaqədar olaraq daha da dərinləşib. Buna baxmayaraq, funt, avroya nisbətən daha yaxşı nəticə göstərib. Böyük Britaniya iqtisadiyyatı üçün gələcəkdə daha çox faiz endirilməsi ehtimalı mövcuddur, çünki bazarlar növbəti ay üçün BoE-nin faizləri 4%-ə endirəcəyini gözləyir.
Yapon yeni bu gün (19.11.2024) dollar qarşısında 154-yə yüksələrək, son dörd ayın ən aşağı səviyyəsindən toparlanıb. Yaponiya hökuməti və Mərkəzi Bank (BOJ) yüksək qiymət dəyişikliklərinə qarşı ciddi xəbərdarlıqlar verərək, maliyyə bazarında yeni müdaxilələrə hazır olduqlarını bildirdilər. Yaponiyanın maliyyə naziri Katsunobu Kato, valyutanın bərpası olsa da, hökumətin hələ də valyuta hərəkətlərini izləyəcəyini və lazımi tədbirlər alacağını açıqlayıb.
Yaponiyanın inflyasiya təzyiqləri davam edir və MUFG-nin qeydlərinə görə, bu, Yaponiya mərkəzi bankının faiz artımlarını sürətləndirməyə məcbur edə bilər. Ancaq BOJ-nin rəhbəri Kazuo Ueda, faiz artımlarının tədricən olacağını və bunların iqtisadiyyatın inkişafına əsaslanacağını qeyd etdi. Yapon yeni dolların güclənməsi ilə daha da zəifləyərək, təxminən 10% dəyər itirmişdi.
Türk lirəsi bu gün (19.11.2024) dollar qarşısında 34 səviyyəsində sabit qalıb və son zamanlarda rekord aşağı səviyyələrə yaxınlaşıb. Ancaq son bir neçə həftə ərzində, Türkiyə hökuməti daha ənənəvi iqtisadi siyasətə keçid etməyə başladı və bu, lirəyə dəstək oldu. Noyabr ayının əvvəlində S&P Global Türkiyənin uzunmüddətli suveren kredit reytinqini “BB-” səviyyəsinə yüksəldərək, stabil perspektiv verdiyini açıqlayıb. Bu yüksəliş mərkəzi bankın sərt monetar siyasətinin lirəni sabitləşdirməyə və inflyasiyanı idarə etməyə kömək etdiyini göstərir.
Türkiyə mərkəzi bankı, oktyabr ayında 50% səviyyəsində olan əsas faizini eyni səviyyədə saxlayıb. İnflyasiya isə 48.58%-ə enmiş olsa da, gözləniləndən daha yavaş azalma müşahidə edilib. İnvestorlar, mərkəzi bankın dekabr və ya yanvar aylarında faizləri aşağı salmağı nəzərdən keçirə biləcəyini düşünür.
Rusiya rublu bu gün (19.11.2024) dollar qarşısında 100 rubla yaxınlaşaraq, son bir ildə ən aşağı səviyyəsini gördü. Rublun zəifləməsi dolların güclənməsi və Rusiya hökumətinin kapital nəzarətlərini yavaşlatması ilə daha da dərinləşdi. Rusiya hökuməti, böyük ixracatçı şirkətlər üçün gəlir məcburi konversiyasını 80%-dən 25%-ə endirərək rubla olan tələbi azaldıb. Buna əlavə olaraq, Çin iqtisadiyyatının zəifləmiş vəziyyəti, Rusiya məhsullarına olan xarici tələbin azalması ilə əlaqəlidir.
Rusiya Mərkəzi Bankı, oktyabr ayında faizləri 21%-ə yüksəldib, çünki inflyasiya gözləntiləri artmağa davam edir.
Son dövrlərdə qlobal valyuta bazarında dolların güclənməsi, bir çox ölkələrin iqtisadi siyasətlərinə və geosiyasi vəziyyətə bağlı olaraq artan təzyiqlərin nəticəsidir. ABŞ-da baş verən siyasi dəyişikliklər, xüsusən ticarət tariflərinin güclənməsi, investorların daha təhlükəsiz aktivlərə yönəlməsinə səbəb olub. Həmçinin Çin iqtisadiyyatının zəifliyi və digər geosiyasi gərginliklər də valyuta bazarlarına təsir göstərib.
Valyuta bazarlarında dolların gələcək hərəkətləri mərkəzi bankların siyasət qərarlarına, geosiyasi vəziyyətə və qlobal iqtisadi şəraitə əsaslanacaq. Dolların güclənməsi gələcəkdə digər valyutalar üzərindəki təzyiqləri artırmağa davam edə bilər.