2024-cü ilin üçüncü rübündə Türkiyənin ÜDM-i illik müqayisədə 2.1% artıb, bu isə 2020-ci ilin ikinci rübündən sonra ən yavaş genişləmədir. Bu artım, yüksək faiz dərəcələrinin iqtisadiyyat üzərindəki mənfi təsirini göstərir. İkinci rübdəki 2.4%-lik artımın aşağıya doğru yenidən nəzərdən keçirilməsi və 2.6%-lik proqnozun əksinə, iqtisadi aktivliyin zəiflədiyini nümayiş etdirir.
Türkiyənin üçüncü rübündəki ÜDM artımı, əsas iqtisadi komponentlərdəki tənəzzüllə müşahidə edilib. Məsələn, ümumi kapital qoyuluşu 0.8% azalmışdır ki, bu, son iki ildəki ilk geriləmədir. Eyni zamanda, dövlət xərcləri 0.9% azalmış, bu da 2021-ci ilin birinci rübündən bəri ən böyük azalma göstəricisidir. İxracatın artım sürəti də yavaşlayıb, lakin idxal daha çox - 9.6% azalıb.
Digər tərəfdən, ev təsərrüfatlarının istehlakı 3.1% artıb, bu da əvvəlki rübə nisbətən əhəmiyyətli bir sürətlənmədir. Bu göstərici, istehlakçılara dəstək verən digər iqtisadi tədbirlərin nəticəsidir. Bununla yanaşı, iqtisadiyyatın iki ardıcıl rübdə daralması, 2018-ci ildən bəri görülən ilk belə haldır.
Türkiyədə inflyasiya 2024-cü ilin dekabr ayında 44.38%-ə qədər azalıb, bir ay əvvəlki 47.09%-lik artımdan aşağıdır. Bu, ardıcıl yeddinci ayda inflyasiyanın yavaşladığını və ən aşağı səviyyəyə enməsini göstərir. İllik artımın azalma tendensiyası əsasən qida, mənzil, elektrik və su kimi əsas istehlak maddələrində qiymət artımının zəifləməsindən qaynaqlanır. Xüsusilə qida və qeyri-alkollu içkilərdə inflyasiya 43.58%-dən 48.57%-ə enmişdir.
Bununla yanaşı, bəzi kateqoriyalarda, məsələn, geyim və ayaqqabıda qiymət artımları sürətlənmişdir, bu da inflyasiyanın ümumi göstəricisinin yavaşlamasına baxmayaraq, bəzi sahələrdə narahatlıq yaratdığını göstərir.
Türkiyədə işsizlik nisbəti 2024-cü ilin noyabr ayında 8.06%-ə düşüb, bu da əvvəlki aydan (8.7%) və ötən ildən (9%) daha aşağıdır. İstifadə olunan işçi qüvvəsi 3.72 milyon nəfərə enmişdir. Bununla belə, işsizlikdən fərqli olaraq, işəgötürmə 168,000 nəfər azalmış və əmək bazarına iştirak göstəricisi də 54.2%-ə düşmüşdür.
Bununla yanaşı, gənc işsizlik nisbətindəki yaxşılaşma diqqət çəkir: gənclər arasında işsizlik 16.3%-dən 15.8%-ə enmişdir. Bu göstərici, ölkədəki gənc işsizliyi ilə bağlı əhəmiyyətli bir yaxşılaşmanı göstərir, lakin ümumi işsizlik hələ də ciddi bir iqtisadi problem olaraq qalır.
Türkiyə Mərkəzi Bankı (TCMB) 2024-cü ilin dekabr ayında əsas faiz dərəcəsini 2.50% endirərək 47.5%-ə çatdırmışdır. Bu, TCMB-nin 2023-cü ilin fevral ayından bəri keçirdiyi ilk faiz endirimi olub və əvvəlki yüksək faiz dərəcələri ilə müqayisədə iqtisadiyyat üçün daha sərt kredit şəraiti yaratmağa çalışır. Bu addım, inflyasiya gözləntilərinin yaxşılaşdığı və xidmətlər inflyasiyasının zəiflədiyi bir dövrdə atılıb. TCMB, fiskal siyasət ilə koordinasiya olunmuş islahatların daha təsirli olacağını vurğulayıb.
Türkiyə iqtisadiyyatı 2024-cü ilin sonunda çətin bir dövr keçirmiş və inflyasiya hələ də yüksək olsa da, yavaşlama tendensiyası müşahidə edilmişdir. Həmçinin, iqtisadi artım zəifləmiş, lakin ev təsərrüfatlarının istehlakının sürətlənməsi, müəyyən bir iqtisadi dəstəyin olduğunu göstərir. TCMB-nin faiz endirimləri və iqtisadi stimulların təsiri ilə inflyasiya azalmasına davam edəcək, amma iqtisadi artımın sürəti 2024-cü ilin sonlarında hələ də əhəmiyyətli dərəcədə aşağı qalacaqdır. Son statistik məlumatlar, gələcək dövrlərdə daha diqqətli iqtisadi siyasətlərin lazım olacağını göstərir.