Dünya maliyyə bazarlarında bir sıra əsas amillər dolların dəyərinin azalmasına dair proqnozların güclənməsinə təkan verir. Bu amillər arasında Çindəki iqtisadi narahatlıqların yüngülləşməsi, ABŞ-da inflyasiyanın artması və siyasi risklərin artımı xüsusi yer tutur. 2025-ci ilin yanvar ayının ortalarındakı vəziyyətə nəzər salaq.
Bu həftə Çinin xarici ticarət dövriyyəsinə dair müsbət fundamental göstəricilər açıqlanaraq qlobal iqtisadi narahatlıqların azalmasına şərait yaratmışdır. 17 trilyon dolların üstündə olan ÜDM-ilə dünya iqtisadiyyatında ikinci yer tutan Çin, 2024-cü ilin dekabr ayında ixracını 10.7%, idxalını isə 1% artıra bilmişdir. Bu artımlar şirkətlərin 104.84 milyard dollarlıq müsbət saldo yaradmasını təmin etmişdir.
Bunun təsiri Asiya bazarlarında da hiss olunmuşdur. Shanghai Composite indeksi 1.4% artaraq 3 200 bəndini keçmişdir, Shenzhen indeksi isə 2.6% artaraq 10 050 bəndinə çatmışdır. UBS və Goldman Sachs kimi böyük investisiya bankları Çin bazarına dair nikbin proqnozlar vermişlər. Bu artım qlobal ticarətdə canlanmaya təkan verərək risk iştahını artırmışdır.
ABŞ-da illik inflyasiya ardıcıl iki ay boyunca artaraq 2024-cü ilin oktyabr-noyabr aylarında 2.6%-dən 2.7%-ə yüksəlmişdir. Bu artımda əsas faktorların biri aşağı baza effektidir. Xüsusilə ərzaq qiymətlərinin artışı və qaz-neft bazarlarında bahalaşma bu prosesin başlıca təhrikedici faktorları hesab olunur.
Proqnozlara görə, dekabr ayının istehlak qiymətləri indeksi 2.8-2.9% artış göstərə bilər. FED-in bu şəraitdə yumşaq monetar siyasətə gedə bilməyəcəyi aydındır. Faiz dərəcələrinin cari yüksək səviyyələrdə saxlanması, eyni zamanda inflyasiyanın dolların dəyərinə zərər verməsi təzaddır.
ABŞ-da siyasi risklərin artması dolları mənfi istiqamətdə təsirləndirir. Donald Trampın potensial radikal siyasətləri daxili istehlakın azalmasına səbəb ola bilər. Xarici siyasətdə sanksiyaların artması, ölkədə miqrasiya axınının dayandırılması və özəl sektora qarşı məhdudiyyətlər iqtisadiyyata mənfi təsir göstərir.
Bundan başqa, ABŞ-nin çoxsaylı mütəffiqləri arasında yaranan gərginlik özəl sektorun xarici bazarlara çıxış imkanlarını məhdudlaşdırır. Eyni zamanda, investisiya axınını yavaşladan hüququn aliliyinə dair artan şübhələr dolların beynəlxalq alıcıgüdcünə ciddi zərbə vura bilər.
Dünya maliyyə bazarlarında çoxfaktorluluq dolların dəyərinə müsbət təsir edə biləcək şərait yaratsa da, siyasi və iqtisadi gərginlik onun mənfi istiqamətdə dəyər itirməsi ehtimalını artırır. Bu şəraitdə investorları daha balanslı yanaşma strategiyası tətbiq etməyə dəvət edir.